Mauna Kea

Mauna Kea
volcán y monte
Situación
País	Estaos Xuníos
Estaos	Ḥawai
Condáu	condáu de Hawaii
Cordal	Cadena de montes somarinos Ḥawai-Emperador
Coordenaes	19°49′14″N 155°28′05″W / 19.8206°N 155.4681°O / 19.8206; -155.4681
Mauna Kea Mauna Kea (Ḥawai)
Datos
Altitú	4207,3 m[1]
Prominencia	4207,3 m
Materiales	basaltu
Arquiteutura

Mauna Kea (pronunciación n'inglés: /ˌmɔːnə ˈkeɪ.ə/ ó /ˌmaʊnə ˈkeɪ.ə/) ye un volcán inactivu de la islla de Ḥawai. Con una altitú de 4207 msnm, ye'l puntu más altu del estáu de Ḥawai.

Como la mayor parte del volcán atopar so l'agua, si midir dende la so base oceánica, el Mauna Kea tendría un altor de más de 10.000 m y podría considerase'l monte más altu del mundu, superando inclusive'l Everest.

Mauna Kea tien una edá d'aproximao un millón d'años y dexó la fase más activa de volcán n'escudu dende hai cientos de miles d'años. Nel so actual estáu post-escudu, la so llava ye más mafosa, dando llugar a un perfil más serrapatosu. El volcanismo recién tamién-y dio un aspeutu muncho más aspru que los volcanes vecinos; otros factores contribuyentes inclúin la construcción de cono de ceniza, la descentralización de les sos zones de fisuras, la glaciación del cume y la erosión causada polos vientos alisios predominantes. La última erupción asocedió hai 6000 a 4000 años y anguaño el Mauna Kea ye consideráu inactivu.

Na mitoloxía ḥawaiana, los cumes de la islla de Ḥawai son llugares sagraos. Según una antigua llei ḥawaiana, namái los nobles (ali'i) d'altu rangu teníen permisu de visitar el cume. Los antiguos ḥawaianos que vivíen nes fasteres de Mauna Kea dependieron de los estensos montes p'alimentase y utilizaron los depósitos de mestos basaltos pa la producción de ferramientes. Cola llegada de los europeos a finales del sieglu XVIII, los colonos introducieron ganáu, oveyes y animales de caza, munchos de los cualos s'amontesaron y empezaron a estropiar l'equilibriu ecolóxicu del monte. Ecológicamente, Mauna Kea puede estremase en tres seiciones: un clima alpín nel cume, un monte de Sophora chrysophylla-Myoporum sandwicense (o māesquite-naio) nes fasteres, y na base un estensu monte de Acacia koa-Metrosideros polymorpha (o koa-'ōhi'a), qu'en gran parte foi estenáu pa los plantíos de la industria azucrero. Nos últimos años, la esmolición pola vulnerabilidá de les especies natives llevó a demandes xudiciales qu'obligaron el Departamentu de Tierra y Recursos Naturales de Ḥawai a erradicar toles especies d'animales amontesaes nes fasteres del monte.

Pola so altitú, ambiente seco y fluxu d'aire estable, el cume de Mauna Kea ye unu de los meyores sitios del mundu pa la observación astronómica. Dende la creación d'un camín d'accesu en 1964, construyéronse trece telescopios nel cume, financiaos por once países distintos.

Los observatorios de Mauna Kea utilizar pa la investigación científica del espectru electromagnéticu dende la lluz visible a la radio y entienden la instalación más grande del mundu. La so construcción nun "paisaxe sagrao"^[2] sigue siendo una tema d'alderique.

1. ↑ «Mauna Kea». US Geological Survey. Archiváu dende l'orixinal, el 6 xineru 2020. Consultáu'l 22 payares 2018.
2. ↑ Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes uh-2009